Ondervoeding of ongewild afvallen en kanker
Als u zo maar afvalt en gewicht verliest dan is dat ongezond en kan dat wijzen op een onderliggende ziekte zoals kanker. Ondervoeding komt bij de diagnose kanker zeer vaak voor en verkleint dramatisch de kans op een succesvolle behandeling, verlaagt het de kwaliteit van leven en kan het overlijden versnellen. Afhankelijk van de diagnose krijgt 20-75% van de mensen met kanker te maken met onbedoeld met verzwakking door gewichtsverlies als gevolg van ondervoeding. Dit komt dus bij heel veel patiënten ergens tijdens hun ziekte voor en heeft dus aandacht nodig! Daarom is deze informatie voor alle mensen met kanker van groot belang want ondervoeding kan ernstige gevolgen hebben.
‘Ik woog nog maar 42,5 kilo’
‘Begin 2024 kreeg ik te horen dat ik een kwaadaardige darmtumor had met uitzaaiingen naar mijn longen en buikvlies. Ik werd geopereerd en heb een stoma gekregen. In het ziekenhuis zag ik mezelf in de spiegel: mijn gezicht was ingevallen en mijn lichaam zo dun. Ik herkende mezelf niet meer! Toen ik thuis op de weegschaal ging staan dacht ik eerst dat de batterij kapot was. Ik woog nog maar 42,5 kilo en was 17,5 kilo verloren.’
Lees hier het verhaal van Inge.
Wat is ondervoeding en hoe ontstaat het?
Bij ondervoeding denken we al snel aan de derde wereld, maar het komt ook in Nederland voor. Steeds meer ouderen zijn ondervoed. Ook met een normaal gewicht of zelfs met overgewicht kunt u aan ondervoeding lijden. Bij ondervoeding heeft het lichaam een tekort aan voedingsstoffen en energie. ‘Gewoon gezond eten’ is dan vaak niet meer voldoende. Lees hier meer over ondervoeding.
Hoe herkent u ondervoeding?
Gewichtsverlies is het meest voorkomende signaal. Dat kunt u ook terugvinden in los zittende sierraden of kleiding. Ook het lichaam kan veranderen door bijvoorbeeld een wat ingevallen gezicht of slappere spieren. Men verliest spiermassa en daarmee ook spierkracht. Daar door kan men minder vitaal zijn, eerder moe, minder energie en dat kan zich ook vertalen in minder zin in dingen hebben.
Wat is de oorzaak?
De meest voorkomende oorzaak is ziekte, zoals kanker, of de behandelingen die men doormaakt. Bij een ziekte zoals bijvoorbeeld alvleesklierkanker lukt het eten vaak prima maar wordt het voedsel niet meer omgezet naar brandstof en verlies je alles weer zonder dat het een positief effect heeft. Bij een ziekte als darmkanker kan er bijvoorbeeld een blokkade in de darm zitten dat het eten er lastig maakt. Sommige medicijnen tasten de smaak en geur van eten aan. Maar ook kan een operatie of bestraling een effect op de inname van voedsel hebben. Daarnaast zijn er ook andere reden zijn die eten niet meer of niet voldoende mogelijk maken.
Wie loopt het meeste risico?
Mensen met een ziekt zoals kanker lopen veel risico op ondervoeding. Daarom doet een arts ook altijd onderzoek naar of er al ondervoeding is of dat er de kans bestaat op ondervoeding. Dit gebeurt door middel van een korte vragen lijst. De kans is per ziekte, stadium van de ziekte of de behandeling weer verschillend. Bij alvleesklier, slokdarm en logkanker zijn mensen vaak al ernstig vermagert voor dat de diagnose is geweest. Soms is het zelfs de reden waarom men hulp zocht. Bij kanker is de kans dat men ergens na de diagnose geconfronteerd wordt met ondervoeding zo’n 20 tot wel 75%.
Wat zijn de gevolgen?
Ondervoeding is ongezond. Het heeft een negatief effect op de afweer en het verzwakt. Daarom ziet men meer bijwerkingen en complicaties tijdens behandelingen. Het kan er toe leiden dat een behandeling afgebouwd of zelfs gestopt moet worden. De kwaliteit van leven gaat naar beneden. De kans op overlijden neemt toe.
Behandeling van ondervoeding
Is het mogelijk om ondervoeding te behandelen? Als ondervoeding dreigt omdat er bijvoorbeeld een behandeling aankomt die bijna altijd zorgt voor ondervoeding dan kan een diëtist helpen. Maar ook als er al ondervoeding is vastgesteld is de diëtist de aangewezen persoon om een op de specifieke problemen bij u een advies op maat te geven en u daar in te begeleiden. Helaas is het niet altijd mogelijk ondervoeding te stoppen of weer terug te komen op het oude gewenste niveau. Vaak heeft dat te maken met de aanwezigheid van tumoren die heel veel energie uit uw lichaam trekken. Wees daarom waakzaam en trek op tijd aan de bel.
De diëtist
Deze zorgprofessional is opgeleid om u te ondersteunen met alle vragen over voeding, gezondheid en ziekte. Als we praten over kanker dan zijn er eigenlijk 2 soorten kanker. De diëtist bij u in de buurt die mensen helpt bij problemen met voeding. We noemen dit de eerste lijn diëtist genoemd. Daarnaast zijn er ook diëtisten die na hun opleiding een specialisatie hebben gevolgd om juist mensen met kanker te helpen. Meestal werken zij in het ziekenhuis. U heeft geen doorverwijzing nodig om een afspraak te maken met een diëtist. U kunt direct contact met hen opnemen. De eerste drie uur worden vergoed uit het basispakket. Daar bent u dus voor verzekerd. Verdere afspraken moet u betalen vanuit een aanvullende verzekering of zelf.
U kunt alle diëtisten zelf zoeken op de website van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten. Hier kunt u zoeken naar een gespecialiseerd oncologie diëtist.
Voorkomen van ondervoeding!
Meestal wordt ondervoeding in een zeer laat stadium vastgesteld. Waakzaamheid is dan ook zeer belangrijk. Na de diagnose kanker is het van groot belang om uw gewicht en andere signalen in de gaten te houden. Praat er over met uw behandelaren en andere zorgprofessionals. Wacht niet en maak een afspraak met een diëtist of oncologie diëtist.
